Uluslararası Olimpiyat Komitesi dopingi sporun bir numaralı düşmanı olarak tanımlamaktadır ve kendini bu problemi sona erdirmek için adamıştır. Yine uluslararası spor federasyonları da bu sorun ile yıllardır mücadele etmektedir.
Dopingi; spor yetkilileri tarafından yasaklanmış yöntem ya da maddelerin spor müsabakalarından önce ya da yarışmalar süresince sporcuların performansını artırmak için kullanılması olarak tanımlanabilir. Dünya Anti-Doping Ajansı (WADA) ve Uluslararası Olimpiyat Komitesi (IOC) yasaklı madde ve yöntemlerini yayınlar ve bu liste belirli periyotlarla güncellenir.
Sporcuların ne pahasına olursa olsun kazanma-en iyi olma arzusu ve amaca ulaşmak için her yol mubahtır felsefesi ne yazık ki günümüz modern sporunda dopingin geniş bir yelpazede kullanıldığına şahit olmaktayız.
Hiç şüphe yok ki birçok sporcu rekabet avantajı için doping ilaçlarını kullanmaktadır, fakat performans artırıcı dopingler kellik, iktidarsızlık, bağımlılık, psikiyatrik sorunlar, yüksek tansiyon, karaciğer sorunları ve çok sayıda buna benzer diğer sorunları içeren sağlık riskleri taşımaktadır.
Günümüz spor dünyasında doping kullanımının ise çok farklı gerekçelerle kullanıldığına şahit olmaktayız.
Zirve Sporunda Doping
Bilimdeki gelişmeler çeşitli sağlık sorunlarını tedavi etmek için yeni ilaçların geliştirilmesine yol açmıştır. Günümüzde geliştirilen ilaçların birçoğu sporcunun performansını geliştirmektedir. Doping madde ve uygulamalarının arkasında büyük bir sektör bulunmaktadır. Aynı zamanda bilim anti-doping testlerini sürekli yeni doping metotlarının gerisindeymiş gibi yapar.
Politik propaganda için sporu kendi sistemlerinin yararlarını yücelten bir araç olarak kullanan birçok ülke doping kullanımını teşvik etmiştir.
Sponsorların ve medyanın ilgisiyle birlikte sporun içindeki ödüllerin ve sporcuların ücretlerinin astronomik bir biçimde artmasına yol açmıştır. Dünyadaki endüstriyel spor trendi ile zenginlik artık profesyonel sporcular için özel bir durum olmaktan çıkmıştır. Sporda amatörlük fikri olimpik sporcuların performanslarını paraya doğru yönlendirme noktasına doğru geliştirmiştir.
Zirve sporundaki temel talepler sürekli artmaktadır. Antrenman metotları ve spor ekipmanlarındaki müthiş gelişim sporcuların yüksek düzeyde bir çaba göstermesini de beraberinde getirmektedir. Rekorlar sürekli kırılmakta ve performans sürekli artmaktadır. Halk, medya ve sporcu döngüsü ve bu döngünün mali çıkarları önceliktir. Zirve sporcularının kazanma gerekliliği; yarışma programı ve antrenman yüklemesinin (sıklık, süre, yoğunluk) yenilenme için çok az bir zaman bırakmaması; aşırı yükleme nedeniyle artan sakatlanma riski; sakatlanma yaşamadan sezonu tamamlama gerekliliği gibi bir takım zorluklarla uğraşmak zorundadır.
Günümüz sporunda kıyasıya bir rekabet yaşanmaktadır. Taraftarlar, antrenörler, kulüpler ve spor bürokrasisi sporcular üzerinde büyük beklenti içerisindedirler ve bu çevreler kendilerinden madalya kazanmalarını, rekor kırmalarını ve de daha önce hiç gerçekleştirilmeyen başarıların gerçekleştirilmesini beklemektedirler. Bu beklentiler genellikle de gerçekçi değildir, fakat bunlar sporcular üzerinde ciddi bir baskı unsurudur. Kendisine karşı sürekli baskı yapılan sporcular sürekli zirvede kalmak için doping alması da onlar için yalnızca kaçınılmaz değil aynı zamanda da gerekli gibi durabilir. Çünkü zirve sporunda rekabet çok çetindir.
Günden güne birçok sporcunun doping kullanması ile sporcular başarının doping kullanmadan gelemeyeceğini düşünmektedir. Sporcuların takım arkadaşlarından ve antrenörlerinden sporculara eğer doping kullanmazsan diğer sporcuları yakalamayacağını öne sürmeleri de sporcuların doping kullanmasında bir diğer husustur. Çevre baskısı direk olmayan yollardan da gelebilmektedir. Çevre tarafından eleştirilen sporcular, bu gelişimin yalnızca doping ilaçlarından geleceğini umut etmektedirler. Antrenörler, takım arkadaşları ve hatta fizyoterapist ya da kulüp yöneticileri doping konusunda suçlu olabilir.
Bütün sporcular zengin değildir. Özellikle Olimpiyat sporcuları arasında gelirler sponsorluk anlaşmalarından gelmektedirler. Yine birçok sporcu da para ödülünü ve sponsorluk anlaşmalarını rekor kırdıklarında, yarış ya da madalya kazandıklarında almaktadırlar. Özellikle sporcular diğer sporcularında performans geliştirici ilaçlar aldığını düşündüklerinde ya da buna inandıklarında, dopingin onların mali güvenliği için en cazip bir yol olarak görülebilir.
Genç Sporcularda Doping
Hiç kuşku yok ki üst düzey yapılan sporlar ve de sporcular alt düzeydeki sporları ve de sporcuları etkiler. Üst düzeyde yukarıda bahsettiğim çetin rekabet ortamı alt düzeylerde spora tamamen kazanma odaklı bakılmasına neden olmaktadır. Kazanma odaklı bir spor bakışında ise daha az eğlenme aktivitesi ve daha az eğitim söz konusudur. Bu durumun oluşmasında ise antrenörler ve aileler büyük bir rol oynamaktadır. Ayrıca genç sporcular üst düzey sporcuları kendine örnek alırlar ve kendisine örnek aldığı sporcuyla benzer davranışlar sergileyebilir, rol modelin tutum ve davranışlarını performans artırıcı maddeler dâhil benimseyebilirler.
Fiziksel görünüm de gençler arasında çok önemli bir faktördür. Bu gençler fiziksel görünümlerini geliştirmek için yoğun bir şekilde kreatin ve steroid kullanırlar.
Başarıya giden her yol mubah mıdır?
Dopingle mücadele için geliştirilen ayrıntılı testler ve ağır cezalar bu konuda caydırıcılık yaratması açısından çok önemlidir fakat her şey den önce sporun ahlak kurallarının olduğunu sporculara sıklıkla anlatmak daha önemlidir. Bu sebeple eğitim dopingle mücadelede en önemli temel unsurdur. Mustafa Kemal Atatürk'ün de söylediği gibi sporcu Zeki, çevik ve aynı zamanda AHLAKLI olmalıdır.
Sporcuların bu durumun aksine Makyavelizm düşüncesine dayanan "hedefe ve başarıya giden her yol mubahtır" mantığında hareket etmeleri onlara sağlık açısından yukarıda saydığımız zararları verirken, gerek ulusal gerekse uluslararası kamuoyunda yaşadıkları psikolojik zararda çabasıdır. Ünlü İtalyan filozof Machiavelli'ye ait 'Politika' bazlı bu düşüncenin en son uygulanacağı yer, manevi yanı çok güçlü olan ve bir nevi barışı da simgeleyen 'spor' dur. Bu iki kavramın (Spor ve Makyavelizm) düz bir çerçeveden bakınca alakalı olduğu düşünülmez. Yalnız para ile bu kadar iç içe geçmiş ve ödüllerin fazlasıyla göz boyadığı sporlarda bu iki kavramın tabi ki karşılaşmaları imkânsız değil.
Hepimizin bildiği gibi spor rakip ve rekabet demektir ama asla haksız rekabet değil. Örneğin bir futbol maçında futbolcu gol atmasını engellemek için rakibinin ayağına çelme takabilir bu da aslında özünde Makyavelist düşünceye küçük bir örnek olabilir fakat doping gibi ahlak dışı sayılabilecek bu davranış spora ve sporun amacına tamamıyla terstir. Sporun manevi yanı bu insani değerleri arka plana koyan paradigmanın aksine adalet ve hak bilirliğe dayanır. Başarı için her yol mubah değildir. Başarı; rekabete uygun, adilce elde edilmemişse hiçbir değeri yoktur. İnsan mantığı da bunu böyle kabul ettiği için Machiavelli'nin bu düşünceleri yıllardır tartışılmaya devam etmektedir.
Doping nasıl önlenir?
Genç sporcularda;
Sporculara küçük yaşta sporu ve sportmenliğin değerlerine saygıya öneminin farkına varmaları gerekir.
Doping kullanımının sporcuların sağlığına orta ve uzun vadede negatif bir şekilde etkileyeceğinin bilmesi çok önemli bir faktördür. Antrenörler ve sporcu aileleri spor yaşantısında dopinge yer olmadığına dair genç sporcuları bilinçlendirmelidir.
Sporculara başarının iyi bir antrenman programı, iyi bir psikolojik ve fizyolojik yapı, beslenme programı ile sakatlanmalardan korunma gibi etkenlerle amaçladığı hedeflere doping olmadan da ulaşılabileceği aşılanmalıdır.
Antrenörler antrenmanlarında sportmenliği artırıcı faaliyetler içerisinde bulunmalıdır. Doping karşıtı söylemlerde bulunmalı, dopingin riskleri hakkında sporcularını bilgilendirmeli, takım/oyuncu felsefesini ne olursa olsun kazanmak yerine gerçekçi hedefler koymalı, sporcuların yeteneklerini geliştirirken onların eğlenmesini hedef haline getirmelidir.
Üst Düzey Sporcularda;
IOC, WADA ile ulusal ve uluslararası federasyonların dopingle sıfır tolerans göstermelidir. Doping kullanan sporculara büyük yaptırımlar uygulanmalıdır. Böylelikle sporcuların doping kullandıklarında ne gibi sonuçlar ile karşı karşıya kalacaklarını anlayabilirler.
Federasyonlar; antrenörlere doping konusunda sürekli eğitimler vermeli, özellikle düzenli aralıklarla güncellenen doping maddeleri ve uygulamaları konusunda antrenörlerini bilgilendirmelidir.
Yurt içerisinde gerçekleştirilen gerek organizasyonlarda gerekse antrenmanlarda ani ve habersiz doping testlerini uygulamalıdır. Böylelikle sporcular her an doping kontrolü olabilir korkusuyla doping kullanımını azaltabilir.
Devlet başarılı sporculara verdiği ödülü dopingli çıkması halinde geri isteme hakkına sahip olmalıdır.
Yorumlar
Yorum Gönder